Na płaszczyźnie nauki, sztuki i etyki mamy do czynienia ze zjawiskiem podobnym: także tutaj między człowiekiem a naturą wyrasta "rzeczywistość pośrednia", która oddziela człowieka od natury, a zarazem odsłania przed nim nowy aspekt jego istoty, jakim jest zdolność tworzenia. Pewne tradycyjne spory filozoficzne ulegają dezaktualizacji, w ich miejsce pojawiają się nowe zagadnienia.
Fizyka
jądrowa
, a wraz z nią inne dyscypliny z psychoanalizą włącznie, wniosły do nauki nowy ideał prawdy. Prawda dla filozofii klasycznej polegała na zgodności poznania z rzeczą. Ale już w fizyce mikrocząsteczek jest inaczej. "Niewątpliwie fizyk zrezygnował z możliwości osiągnięcia przedmiotów badania pod postacią czystych danych, przedłożonych oglądowi kontemplacyjnemu; wie, że aby obserwować cząsteczkę, trzeba na nią oddziałać, co więcej, dosięgnąć jej za pośrednictwem konstrukcji teoretycznej: nie jest on więc zdolny odróżnić w swoim przedmiocie tego, co należy do rzeczywistości sprzed doświadczenia, od tego, co jest rezultatem warunków doświadczalnych i teoretycznych: idealizm i realizm zostały więc usunięte". I na innym miejscu: "Umysł upewnia się, że dociera do rzeczywistości nie dlatego, że ją zna - co mogłoby być zawsze zakwestionowane - lecz dlatego, że ją przekształca, konstruuje... Zabieg teoretyczny stał się tworzeniem, kształtowaniem przedmiotu w sposób odkrywczy... to, co jest kształtowane, narzuca się bezpośrednio jako rzeczywistość" (s. 152-154).
Kluczem do zrozumienia nowej sytuacji jest pojęcie sensu, znaczenia. Jakiś świat czystej natury istnieje. Ale dla mnie liczy się on tylko o tyle, o ile ma sens istnienia, znaczenie bycia rzeczywistością. Zaś ten sens nie jest całkowicie zbadany. Zostaje on ukonstytuowany przez człowieka we wspólnym dialogu natury i wielu świadomości.
|