Dane tekstu dla wyniku: 1
Identyfikator tekstu: PWN_1102000000027
Tytuł:
Wydawca: Znak
Źródło: Świat ludzkiej nadziei : wybór szkiców filozoficznych 1966-1975
Kanał: #kanal_ksiazka
Typ: #typ_publ
Autorzy: Józef Tischner,  
Data publikacji: 1975
Jeżeli rozpatrzymy teraz na tle leibnizowskiej wizji wolności poglądy Spinozy, znajdziemy się od razu na antypodach, które wytworzył spór o wolność w XVII w. Spinoza, jakby przewidując bieg myśli Leibniza, argumentował prosto: rozumność nie może stanowić racji usprawiedliwiającej wybór, ponieważ polega ona na tym, by zawsze wybierać to, co najlepsze. A wybór tego co najlepsze nie jest wyborem wolnym. Im doskonalszy jest umysł, tym bardziej jest on zdeterminowany do określonych wyborów.
Przeciwieństwo między Leibnizem a Spinozą jest jaskrawe , chociaż obydwaj są racjonalistami. Rozum, który dla pierwszego jest źródłem wolności, dla drugiego jest jej kresem. Z pewnością jednym z czynników opozycji jest różnica w pojmowaniu istoty owego "rozumu". U Spinozy natrafiamy na ideę racjonalności związaną z poznaniem typu geometrycznego: "W przyrodzie nie ma nic przypadkowego, ale wszystko z konieczności boskiej natury jest zdeterminowane do tego, aby istniało i działało w określony sposób". Także akty woli ludzkiej są zdeterminowane: "... one tryskają z człowieka z tą samą koniecznością, z jaką z trójkąta tryskają jego własności". U Leibniza idea "rozumności" jest bardziej tolerancyjna. Trudno oczywiście o kompromis między tymi ideami.
Zatrzymajmy się obecnie nad Spinozą.