Dane tekstu dla wyniku:	1
Identyfikator tekstu:	IJPPAN_PolPr_GKa01782
Tytuł:	Odetchnij pełną piersią
Wydawca:	"Polskapresse". Oddział "Prasa Krakowska"
Źródło:	Gazeta Krakowska
Kanał:	#kanal_prasa_dziennik
Typ:	#typ_publ
Autorzy:	Katarzyna Zawadzka,
Data publikacji:	2007-01-27
Odetchnij pełną piersią Odetchnij pełną piersią Kaszlesz, nie możesz złapać tchu, a najmniejszy wysiłek fizyczny powoduje u ciebie zadyszkę? Możesz mieć POChP, czyli przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Choroba ta jest niezwykle podstępna, rozwija się przez lata i atakuje niespodziewanie w starszym wieku. Szacuje się, że choruje na nią ok. 600 milionów ludzi na świecie. W Polsce cierpi na nią około 2 milionów ludzi. Statystyki te przerażają tym bardziej, że choroba często jest nieodwracalna. Przed laty nazywana była potocznie przewlekłym bronchitem, później nieprawidłowo – astmą. Dzisiaj wiemy, że POChP, to zespół objawów łączący przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę. Jest chorobą postępującą, która uszkadza układ oddechowy i prowadzi do jego niewydolności. Widoczne objawy daje najczęściej w 65 – 75 roku życia, u kobiet zazwyczaj 10 lat wcześniej niż u mężczyzn. Według statystyk Światowej Organizacji Zdrowia, POChP zajmuje obecnie czwarte miejsce wśród przyczyn zgonów na świecie, tuż po chorobach układu krążenia, nowotworach i wypadkach komunikacyjnych. Co roku umierają na tę chorobę prawie 3 miliony ludzi. Byłoby inaczej, gdyby w porę była rozpoznawana. Niestety, w początkowym stadium nie daje praktycznie żadnych dolegliwości. Szkodliwe pyły Chory ma jedynie kaszel, który z czasem staje się coraz bardziej uporczywy. Mimo to większość palaczy – to oni stanowią największą grupę ryzyka – lekceważy go, gdyż uważa, że to nieszkodliwe następstwo palenia. Podobnie jest z pogorszeniem tolerancji wysiłku fizycznego, powszechnie przyjęło się bowiem, że palacze mają gorszą kondycję od osób niepalących i jest to stan normalny. Chorują także osoby narażone na bierne palenie. Zagrożeni POChP są również ludzie pracujący wśród szkodliwych pyłów, dymów i gazów m.in. węgla kamiennego, kadmu, kurzu bawełny, kurzu zbożowego, cementu, smogu ze spalin samochodowych, tlenku siarki itp. Szczególnie podatni na zachorowanie są górnicy, hutnicy, młynarze, spawacze i pracownicy cementowni. Do wystąpienia choroby w wieku dojrzałym przyczynia się niska waga urodzeniowa i zakażenia dróg oddechowych przebyte w pierwszych latach życia dziecka. Płuca są w tym czasie niezwykle delikatne i podatne na infekcje, bardzo łatwo dochodzi wówczas do zniszczeń miąższu płucnego. Rzęski już nie chronią Nie bez znaczenia są również czynniki genetyczne. Okazuje się, że u osób, u których występuje wrodzony niedobór lub całkowity brak alfa-1 antytrypsyny, czyli substancji neutralizującej niektóre szkodliwe dla tkanki płuc enzymy, choroba ta rozwija się wyjątkowo szybko. To jednak dodatkowe czynniki, jak np. dym papierosowy i szkodliwe substancje, zapoczątkowują uruchomienie łańcucha reakcji. Gdyby nie one, choroba w pełni nie rozwinęłaby się. Bez względu na przyczynę choroby, jej mechanizm zawsze jest taki sam. Trujące substancje dostają się do organizmu, drażnią oskrzela i uszkadzają wyścielające je rzęski, które mają za zadanie oczyszczać drogi oddechowe z wszelkich zarazków i pyłów. Wtedy toksyny i zanieczyszczenia mogą wnikać do układu oddechowego bez przeszkód w coraz większych ilościach. Skutkiem tego jest zwiększenie ilości wydzieliny śluzowej, która zagęszcza się i zwęża drogi oddechowe, oraz zniszczenie tkanek elastycznych płuc. Prowadzi to do utrudnienia przepływu powietrza, dlatego też osoby chore na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc mają problem ze złapaniem oddechu. Skąd ta zadyszka? Początkowo duszności występują tylko podczas wysiłku fizycznego, w miarę postępu choroby pojawiają się jednak coraz częściej. Choremu zaczynają sprawiać trudność czynności, które dotychczas wykonywał bez trudu. Dodatkowym symptomem choroby jest głośny, świszczący oddech i notoryczne infekcje, które powodują zaostrzenie zaawansowanej obturacyjnej choroby płuc. Wówczas nasilają się ataki duszności, a kaszel może być tak silny, że powoduje omdlenia. Jest to moment, kiedy na całkowite wyleczenie jest już za późno. Chorzy na POChP często cierpią na bezsenność, szybko się męczą, mają zawroty głowy, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego i wolniej przyswajają informacje. W zaawansowanym stadium często mają trudności z wykonaniem najprostszych czynności, jak np. ubranie się, czy codzienna toaleta. Często obserwowane są u nich zmiany nie tylko w obrębie mięśni oddechowych, ale także szkieletowych i naczyń nerkowych. W kolejnym etapie choroby pod wpływem zaburzeń wymiany gazowej dochodzi do rozwoju nadciśnienia płucnego i serca płucnego . Chory nawet w wieku produkcyjnym staje się inwalidą. W Polsce chorym na POChP co roku przyznaje się około 20 tysięcy rent inwalidzkich. • Spirometria co to takiego? Badanie to jest podstawową metodą diagnostyczną w przebiegu POChP. Za jego pomocą można nie tylko potwierdzić lub wykluczyć chorobę, ale też określić, na jakim jest ona etapie rozwoju – czy zmiany dotyczą drzewa oskrzelowego, małych oskrzeli, czy też występują w samej tkance płucnej. Na czym polega badanie? Pacjent wykonuje kilka oddechów do aparatu, który: ? bada przepływ powietrza przez drogi oddechowe ? mierzy jego maksymalną objętość po wykonaniu maksymalnego wdechu ? mierzy objętość powietrza wydychanego podczas pierwszej sekundy gwałtownego wydechu. Spirometr jest urządzeniem elektronicznym, toteż automatycznie oblicza stosunek tych wartości. Wynik porównuje się z normami, które uwzględniają wiek, płeć i wzrost. POChP rozpoznaje się, gdy stosunek tych wartości wynosi mniej niż 70 procent. Rtg klatki piersiowej Rentgen klatki piersiowej jest traktowany również jako jeden z elementów rozpoznania POChP. Dzięki niemu można ocenić wielkość i kształt dużych naczyń krwionośnych i miąższu płucnego oraz wykryć spłaszczenie kopuł przepony i zanik unaczynienia płucnego, które wskazują na POChP. Badanie to wykonuje się w pozycji stojącej (wyjątek stanowią ciężko chorzy), trzeba być do niego rozebranym od pasa w górę. Pacjent musi wykonać głęboki wdech i na chwilę zatrzymać powietrze, w tym czasie następuje naświetlenie ciała promieniami rentgenowskimi. Przeważnie badanie to wykonuje się w pozycji tylno-przedniej, w przypadku podejrzenia POChP należy wykonać dodatkowo zdjęcie boczne. Czasami zachodzi konieczność podania pacjentowi doustnie kontrastu, który umożliwia uzyskanie dokładniejszego obrazu. Tomografia komputerowa Badanie to jest wykonywane wtedy, gdy wykryte na zdjęciach rentgenowskich zmiany wymagają szczegółowej oceny. Wprawdzie tomograf emituje znacznie większą dawkę promieni niż tradycyjny rentgen, ale za to wnosi więcej informacji do badania. Pozwala lepiej uwidocznić struktury wybranych poprzecznych warstw ciała. Dzięki czemu można dokładnie ocenić stan oskrzeli, węzłów chłonnych płuc i naczyń płucnych i określić rodzaj zmian. • Legitymacja zdrowia płuc Od kilku lat organizowany jest w Polsce program „Profilaktyka POChP”. Mogą uczestniczyć w nim osoby, które ukończyły 45 lat i są nałogowymi palaczami lub te, które nie palą, ale cierpią z powodu przewlekłego kaszlu i odczuwają trudności w oddychaniu. Program ten realizują przychodnie i lekarze interniści w całej Polsce. Adresy i ankiety uczestnictwa w programie można uzyskać w wojewódzkich oddziałach NFZ, finansujących program. Co zakłada „Profilaktyka POChP”? Wypełnienie szczegółowej ankiety dotyczącej odczuwanych dolegliwości, badanie spirometryczne i badanie lekarskie. Osoby, które palą, otrzymują dodatkowo poradę antynikotynową. Pacjenci z nieprawidłowym wynikiem spirometrii są kierowani do specjalisty chorób płuc. Każdemu z uczestników wyrabiana jest też tzw. legitymacja zdrowia płuc. To osobisty dokument, w który m. in. wpisane są wyniki badań. Są one opisywane za pomocą kolorowego kodu. Co oznaczają poszczególne kolory? x Kolor zielony – płuca pracują prawidłowo. Aby choroba nie rozwinęła się, należy przestać palić. x Kolor żółty – rezerwy płuc są nieco ograniczone. Badanie należy powtórzyć za rok. x Kolor czerwony – płuca są sprawne tylko w 70 procentach. Należy zgłosić się do lekarza i wykonać dalsze badania. x Kolor czarny – zniszczona jest ok. połowa płuc. Chory powinien być pod stałą opieką lekarską. x Kolor fioletowy – rezerwy płuc są ograniczone ale z powodu innej choroby niż POChP. Należy wykonać badania dodatkowe, aby dowiedzieć się, co jest przyczyną dolegliwości. • Leczenie poprzez rzucenie Lekarze podkreślają, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Dlatego też, aby uniknąć POChP, należy przede wszystkim nie palić. Szacuje się, że 80 – 90 procent przypadków zachorowań spowodowane jest właśnie paleniem tytoniu. Rzucając je można dość szybko powstrzymać rozwój choroby, a czasami nawet nieznacznie go cofnąć. Poprawa następuje już w pierwszym roku po zaprzestaniu palenia. Rodzaj leczenia uzależniony jest od zaawansowania choroby. W każdym przypadku chodzi jednak o to, aby złagodzić objawy i zapobiec powikłaniom. Jest to niezmiernie trudne, bowiem u większości chorych występuje bardzo silny głód nikotynowy. Zaś u pacjentów palących leczenie bywa nieskuteczne. Podobnie jest w przypadku osób, które zachorowały na POChP na skutek oddziaływania toksycznych substancji. Jeśli kontynuują pracę w niebezpiecznych warunkach, narażają się na niepowodzenie terapii. Jak wygląda leczenie? Jest ono zależne od objawów i zaawansowania choroby. Pacjenci, którzy dopiero co zachorowali, otrzymują przede wszystkim leki wykrztuśne, które umożliwiają im odkrztuszenie zalegającej, zgęstniałej wydzieliny. Duszność spowodowaną odruchowym zwężeniem oskrzeli można usunąć za pomocą leków rozszerzających oskrzela, rozluźniających napięcie mięśniowe. Środki te stanowią podstawę leczenia, jednak to lekarz decyduje, czy należy przyjmować je regularnie czy tylko doraźnie. Często przy duszności lekarz podejmuje decyzję o włączeniu do kuracji inhalatorów rozpylających pod ciśnieniem leki wziewne. W leczeniu zaostrzeń o podłożu bakteryjnym obok leków rozszerzających oskrzela stosuje się antybiotyki. Może się okazać, że opanowanie duszności i poprawienie wydolności wysiłkowej jest niezmiernie trudne. Gdy objawy się utrzymują, zazwyczaj specjalista zwiększa intensywność leczenia, przepisując choremu leki o przedłużonym działaniu. Pomocna może okazać się też teofilina, lek rozluźniający napięcie mięśni oskrzeli, poprawiający sprawność przepony i zmniejszający ciśnienie w naczyniach krążenia płucnego. Jest to jednak lek, który należy stosować wtedy, gdy wcześniejsze kuracje nie przynosiły rezultatów lub chorzy nie tolerowali przepisywanych im środków. Osoby, których stan jest bardzo ciężki, powinny przyjmować steroidy wziewne. Poza tym w każdym przypadku powinno się włączyć niefarmakologiczne metody leczenia, jak np. rehabilitacja oddechowa, tlenoterapia. W nielicznych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne. • Dlaczego plwocina osób z POChP jest zielona? Zielony to kolor enzymu zwiększającego swoją aktywność podczas zaostrzenia stanów zapalnych płuc. Aktywność tych enzymów jest główną przyczyną uszkodzenia tkanek i upośledzenia mechanizmów naprawczych i początków rozedmy. • czy jesteś narażony 1 Czy palisz lub paliłeś(aś) papierosy i ukończyłeś(aś) 40 lat? 2 Czy zdarza ci się kaszleć rano? 3 Czy masz zadyszkę po tym jak biegniesz do autobusu lub wchodzisz po schodach? 4 Czy często przeziębiasz się w zimie i kaszlesz? Jeżeli odpowiedź „tak” powtarza się przynajmniej dwukrotnie, powinieneś zgłosić się do lekarza. Być może cierpisz na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. • Pytamy... …jak zapobiegać przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP)? c odpowiada dr n. med. Marta Górnicka- -Wilczyńska pulmonolog Najlepiej od razu przestać palić papierosy, a przynajmniej znacząco ograniczyć ten nałóg. Palenie czynne jak i bierne jest głównym czynnikiem powstawania tej choroby. Zaprzestanie palenia tytoniu pozwala zmniejszyć ryzyko rozwoju POChP lub uczynić stopień jej nasilenia znacznie mniejszym. Osoby, które nie mogą poradzić sobie z rzuceniem palenia, mogą sięgnąć po preparaty, dostarczające niewielkich ilości nikotyny. Są one dostępne m. in. w plastrach i gumach do żucia. Powodują uwalnianie się w korze mózgowej różnych związków biologicznie czynnych, które zmniejszają uczucie lęku i poprawiają nastrój. Wówczas osoby te nie muszą sięgać po kolejnego papierosa, gdyż podobny efekt osiągają za pomocą substytutów. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, należy unikać kontaktu z substancjami toksycznymi. Niebezpieczeństwo powoduje m.in. palenie w piecach drewnem, węglem lub torfem w źle wentylowanych pomieszczeniach. • Idź do lekarza, gdy… x męczy Cię uporczywy kaszel ? odkrztuszasz plwocinę w kolorze zielonym ? cierpisz z powodu duszności, która nasila się po wysiłku ? palisz papierosy lub narażony jesteś na oddziaływanie szkodliwych substancji (profilaktycznie) ? znacznie straciłeś na wadze ? nie odczuwasz od dłuższego czasu łaknienia ? pojawia się krwioplucie • POChP czy astma? Choroby te jeszcze kilkadziesiąt lat temu były ze sobą utożsamiane. Dzisiaj wiemy, że choć są do siebie podobne, są to dwa odrębne schorzenia. Można je rozróżnić dopiero po wnikliwej obserwacji i wykonaniu badań dodatkowych. Należy zaznaczyć, że zapalenie, które toczy się w płucach, i zwężenie oskrzeli jest w przypadku astmy odwracalne, natomiast w przypadku POChP proces ten jest postępujący i rzadko kiedy można go odwrócić. Czasami zdarza się, że astma i przewlekla obturacyjna choroba płuc współwystępują ze sobą. Dotyczy to około 20 procent pacjentów z obturacyjnym zaburzeniem wentylacji. Do mieszanego zapalenia dochodzi zwłaszcza u chorych na astmę, którzy narażeni są na dym tytoniowy. • Czy wiesz, że... Chorzy na POChP muszą szczególnie dbać o zdrowie, ponieważ infekcje układu oddechowego pogarszają znacznie ich stan. Powinni więc przyjmować zioła, które stymulują układ odpornościowy i ciepło się ubierać. Powinni również zaszczepić się przeciwko grypie. Badania wykazują, że osoby z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc zaszczepione przeciwko grypie rzadziej były hospitalizowane i szybciej dochodziły do zdrowia. Niestety, mimo że specjaliści zalecają to szczepienie, odsetek osób chorych na POChP i zaszczepionych przeciw grypie wynosi nie więcej niż 50 procent. • Nie przeciążaj przepony Podobnie jak w innych dolegliwościach, w chorobach układu oddechowego dieta ma podstawowe znaczenie. Odpowiednio dobrane pokarmy mogą poprawiać wydolność przepony, której praca w przypadku POChP jest utrudniona, i zmniejszać uczucie duszności. Oto kilka zaleceń, których chorzy powinni przestrzegać: ? Zrzuć kilka kilogramów, ułatwi ci to oddychanie. ? Jeśli jesteś zbyt chudy, musisz przytyć, inaczej mięśnie, w tym przepony, będą osłabione. ? Jedz niewiele, aby nie przeciążać układu pokarmowego i nie przeszkadzać w pracy przeponie. Lepiej jeść mniej, a częściej. ? Unikaj pokarmów wzdymających, np. kapusty, fasoli, grochu, chleba, i nie łącz owoców z innymi produktami spożywczymi. Powodują one gromadzenie się w jelitach gazów, które zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej i utrudniają pracę przepony. ? Nie jedz przed położeniem się do łóżka. Ostatni posiłek powinien być zjedzony przynajmniej 3 godziny przed snem. Kiedy żołądek zajęty jest trawieniem, przeszkadza przeponie, która pracuje znacznie gorzej w pozycji leżącej. •