Dane tekstu dla wyniku:	1
Identyfikator tekstu:	IJPPAN_p0009400020
Tytuł:	Wczesna adaptacja dziecka 3-letniego do warunków przedszkolnych. Program działań adaptacyjnych
Wydawca:	Fundacja Źródło przy współudziale Katolickiego Stowarzyszenia Wychowawców oraz Duszpasterstwa Nauczycieli "Ostoja"
Źródło:	Wychowawca nr 135
Kanał:	#kanal_prasa_miesiecznik
Typ:	#typ_publ
Autorzy:	Anna Kempisty, Anna Bukowska,
Data publikacji:	2004-03
Wczesna adaptacja dziecka 3-letniego do warunków przedszkolnych. Program działań adaptacyjnych Moment przekroczenia przez dziecko 3-letnie progu przedszkola jest nadzwyczaj trudnym przeżyciem, dlatego konieczne jest wspieranie go przez rodzinę i nauczycieli. Z tego względu szczególną uwagę należy poświęcić procesowi przystosowania się małych dzieci do instytucji wychowania zbiorowego, jaką jest przedszkole. Wyniki badań psychologicznych i pedagogicznych wskazują na to, iż jedną z przyczyn problemów adaptacyjnych dzieci jest brak współpracy między rodziną a przedszkolem. Przedszkole jest pojmowane (szczególnie przez rodziców) jako środowisko edukacyjne stymulujące możliwości rozwojowe dziecka, zapewniające właściwe przygotowanie do podjęcia nauki szkolnej. Przedszkole wspomaga rozwój indywidualnych możliwości dziecka, tworząc korzystne warunki dla tego rozwoju. Jednakże przedszkole może zapewnić prawidłowy rozwój dziecka oraz zaspokoić najistotniejsze jego potrzeby tylko wtedy, gdy współdziała z rodziną. Rola dorosłego (rodzica i nauczyciela) w zaspokajaniu potrzeb dziecka (szczególnie potrzeby bezpieczeństwa, przynależności i kontaktu z innymi) jest doniosła. Jednocześnie obserwuje się, iż rodzice oddający swoje 3-letnie dziecko do przedszkola przeżywają pewne obawy oraz są zaskoczeni wymaganiami wobec przyszłych przedszkolaków. Szczególnie trudne momenty przeżywają rodzice, gdy pojawią się pierwsze problemy z przystosowaniem dziecka do warunków i wymagań przedszkola. Często po prostu nie potrafią tych problemów rozwiązać i pomóc dziecku. Dlatego przedszkole, jako profesjonalne środowisko wychowawcze, może udzielić rodzicom wsparcia, służyć radą i pomocą w rozwiązywaniu problemów z adaptacją oraz zapobiegać ich powstawaniu. Z tego względu koniecznością staje się włączenie rodziców do przygotowania dziecka do roli przedszkolaka. W tym rozumieniu rodzina i przedszkole stanowią podmioty współdziałające z dzieckiem w procesie adaptacji. Małe dziecko może rozwijać swoje indywidualne możliwości oraz nawiązywać kontakty społeczne tylko wtedy, gdy ma zapewnione poczucie bezpieczeństwa. Owo poczucie bezpieczeństwa można kształtować poprzez stopniowe oswajanie i poznawanie nowego otoczenia. Badania naukowe dowiodły, że największe problemy w procesie adaptacji sprawia: nawiązanie kontaktu z dorosłymi i grupą rówieśników w krótkim czasie, poznanie otoczenia materialnego i opanowanie przestrzeni, zapoznanie się z funkcją pomieszczeń i sposobami korzystania ze znajdujących się tam urządzeń, zapoznanie się z organizacją dnia w przedszkolu i związaną z tym orientacją czasową, przyswojenie wymagań dotyczących współżycia w grupie. Przebieg procesu adaptacji zależy od ogólnego poziomu rozwoju psychoruchowego dziecka. U dziecka 3-letniego można zaobserwować cechy nie sprzyjające przystosowaniu do warunków przedszkolnych. Według J. Lubowieckiej („Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola”) do niesprzyjających adaptacji właściwości rozwojowych dziecka należą: niski poziom autoidentyfikacji, wysoka reaktywność na bodźce, dominacja sfery emocjonalnej, niski poziom kompetencji językowej, aktualny poziom rozwoju poznawczego, nieznajomość środowiska materialnego, w którym dziecko ma przebywać. Odpowiednio zaplanowany proces adaptacji może złagodzić wymienione zjawiska. Łagodny start w środowisko przedszkolne może m.in. zapewnić opanowanie umiejętności samoobsługowych. Poziom opanowania tych umiejętności ma wpływ na poczucia bezpieczeństwa i niezależności dziecka. Przedszkole oczekuje, iż dziecko 3-letnie powinno mieć opanowane następujące czynności samoobsługowe: samodzielne jedzenie łyżką, mycie rąk, samodzielne korzystanie z toalety, zdejmowanie i ubieranie podstawowych części garderoby, rozpoznawanie swoich rzeczy, czyszczenie nosa, znajomość swojego imienia i nazwiska. Przeciętny rozwój dziecka umożliwia w pełni opanowanie tych umiejętności. Jednak dzieci przychodzące do przedszkola często różnią się pod względem dojrzałości przedszkolnej, co wynika z systemu wychowawczego w rodzinie. Dlatego też do realizacji powyższych wymagań i kształtowania umiejętności konieczna jest ścisła współpraca pomiędzy środowiskiem rodzinnym i przedszkolnym. Aby proces przystosowania trzylatka przebiegał łagodnie i korzystnie dla jego rozwoju, został opracowany w naszym przedszkolu program działań adaptacyjnych, tak zwanych „dni adaptacyjnych”. Celem tego programu jest: wspomaganie dziecka w przystosowaniu do warunków przedszkolnych poprzez umożliwienie mu poznania nowego otoczenia, wyrobienia orientacji przestrzennej i czasowej, kształtowanie poczucia przynależności do grupy; ograniczenie w warunkach przedszkolnych liczby bodźców utrudniających dziecku przystosowanie; przygotowanie rodziców do udzielania dziecku wsparcia i pomocy w procesie adaptacji; przekazanie personelowi pedagogicznemu wiedzy na temat adaptacji. Działania pedagogiczne składające się na program dni adaptacyjnych obejmują: nawiązanie współpracy z rodziną i aktywne włączenie jej do procesu przygotowania dziecka do roli przedszkolaka; zajęcia i spotkania na terenie przedszkola dla rodziców i dzieci; zmiany w organizacji placówki w celu stworzenia optymalnych warunków do przebiegu dni adaptacyjnych. Nawiązanie współpracy z rodzicami ma na celu zapoznanie z wymaganiami przedszkola i ukierunkowanie ich pracy pedagogicznej z dziećmi, tak aby było ono przygotowane do przedszkolnego życia a szczególnie nabyło umiejętności związane z samoobsługą. Jednocześnie spotkania z rodzicami mają wpoić im potrzebę tworzenia wokół dziecka klimatu życzliwości, akceptacji i bezpieczeństwa. Zajęcia organizowane w ramach dni adaptacyjnych pozwalają dziecku poznać środowisko przedszkolne, ułatwić wejście w tryb życia w przedszkolu oraz nawiązać kontakt z nauczycielką i rówieśnikami. Zmiany w organizacji placówki mają na celu stworzenie bezpiecznej enklawy dla przyszłych przedszkolaków, tak aby mogły swobodnie i w poczuciu komfortu psychicznego eksplorować nowe otoczenie. Spotkania adaptacyjne zostały tak zaplanowane, aby przyniosły wymierne korzyści zarówno dzieciom, rodzicom jak i nauczycielom: dzieci – możliwość wcześniejszego zauważenia trudności rozwojowych, w tym problemów w opanowaniu czynności samoobsługowych, zniwelowanie problemów z adaptacją na początku roku szkolnego; rodzice – poznanie miejsca i osób odpowiedzialnych za dziecko, uzyskanie informacji na temat możliwości przezwyciężenia stresu adaptacyjnego poprzez odpowiednią pracę wychowawczą; kadra pedagogiczna – nawiązanie współpracy z rodzicami, wcześniejsze poznanie dzieci, mniej problemów adaptacyjnych we wrześniu. Organizacja dni adaptacyjnych Dni adaptacyjne zostały zaplanowane na czerwiec – czas trwania 5 dni. Spotkania adaptacyjne rozpoczęło zebranie z rodzicami poprowadzone przez dyrektora przedszkola i nauczycielkę obejmującą grupę trzylatków. Rodzice otrzymali broszurę zawierającą informacje o rozwoju i potrzebach dzieci 3-letnich oraz o przygotowaniu dziecka do przedszkola. Plan dni adaptacyjnych DZIEŃ I Zapoznanie z salą zabaw i toaletą. Zabawy indywidualne z dziećmi, zapoznanie z dziećmi. DZIEŃ II Zapoznanie z ogrodem. Rozmowy indywidualne na temat bezpiecznego pobytu i zabawy w ogrodzie przedszkolnym. Nakłanianie rodziców do prowadzenia na ten temat rozmów z dziećmi. DZIEŃ III Zajęcia plastyczne: malowanie piłek – zamalowywanie farbami kartonowych kół. Rytmika w sali ruchowej. DZIEŃ IV Zabawa z grupą dzieci „Baloniku nasz malutki”. Swobodne zabawy dzieci z balonikami. Kolorowanie konturów balonika kredkami świecowymi. DZIEŃ V Zabawy indywidualne z dziećmi w kącikach tematycznych. Czytanie opowiadania „Przygody krecika”. Każdego dnia wdrażanie do posiłków – mycie rąk i siadanie do stołów. Cele spotkań adaptacyjnych: Zapoznanie trzylatków z pomieszczeniami i terenem przedszkola (sale, szatnia, łazienka, ogród). Zapoznanie dzieci z wyposażeniem i funkcjami sali przedszkolnej. Zapewnienie dzieciom poczucia bezpieczeństwa i swobody na terenie przedszkola dzięki obecności rodziców. Bliższe poznanie się uczestników spotkań – dzieci, rodziców, nauczycieli, personelu pomocniczego przedszkola. Umożliwienie dzieciom zabawy i współdziałania w większej grupie rówieśniczej. Przekazanie rodzicom informacji na temat możliwości rozwojowych dzieci trzyletnich oraz mogących z tego wypływać trudności adaptacyjnych i sposobów przeciwdziałania im. Budowanie pozytywnego stosunku do dzieci i ich rodziców do instytucji i pracowników przedszkola. Przykładowe scenariusze spotkań adaptacyjnych Spotkanie 1 Temat: „Wesołe przedszkole” – zapoznanie z paniami i salą przedszkolną. Przebieg spotkania: Nauczycielki witają nowo przybyłe dzieci w hallu przedszkola, pokazują gdzie można zostawić ubranie, zachęcają do zmiany obuwia, przyczepiają dzieciom plakietki z imionami, prowadzą dzieci z opiekunami do sali przedszkolnej. W sali nauczycielki przedstawiają się i witają indywidualnie każde dziecko. Nauczycielki prezentują salę zabaw i oprowadzają po niej dzieci chętne (indywidualnie lub w grupie) i zachęcają je do zabawy znajdującymi się tam zabawkami. Nauczycielka uczestniczy w zabawie dzieci jednocześnie je obserwując, rozmawia z dziećmi, odpowiada na ich pytania. Rodzice i opiekunowie także są obecni na sali, obserwują lub uczestniczą w zabawie, rozmawiają z nauczycielkami, zadają pytania. Podczas spotkania dzieci spożywają na terenie sali drugie śniadanie (poproszone przez nauczycielkę siadają do stolików i uczestniczą w posiłku, jedząc tylko to, na co mają ochotę). Po posiłku dzieci wracają do swobodnej zabawy, w której uczestniczą nauczycielki i rodzice. Po spotkaniu wszyscy razem sprzątają zabawki. Środki dydaktyczne: zabawki zgromadzone w sali. Spotkanie 2 Temat: „Wesoły ogród” – zapoznanie z ogrodem przedszkolnym i znajdującymi się w nim sprzętami. Przebieg spotkania: Nauczycielki witają przybyłe dzieci, przyczepiają im plakietki z imionami, zapraszają do sali. W sali nauczycielka wyjaśnia dzieciom, że przedszkole to nie tylko piękna sala i kolorowe zabawki, ale także zabawy na świeżym powietrzu. Nauczycielka ustawia dzieci w pociąg, sama zostaje lokomotywą. Przy dźwiękach tamburyna pociąg wyjeżdża z szatni i chwilę jeździ między szafeczkami dzieci. Po zatrzymaniu nauczycielka objaśnia dzieciom funkcję i zasady korzystania z szatni. Dzieci ponownie ustawiają się w pociąg i wyjeżdżają do ogrodu. Nauczycielka oprowadza dzieci po ogrodzie, pokazuje sprzęty terenowe i zabawki, objaśnia zasady zabawy nimi, zachęca do podejmowania prób. Podczas pobytu w ogrodzie nauczycielka cały czas uczestniczy w zabawach dzieci, rozmawia z nimi, pomaga w trudnych sytuacjach. Również obecni w ogrodzie rodzice dzieci biorą aktywny udział w zabawie. W czasie spotkania dzieci spożywają drugie śniadanie w sali. Po posiłku maluchy powracają do ogrodu i kontynuują zabawę. Po zakończeniu spotkania wszyscy uczestnicy sprzątają zabawki. Środki dydaktyczne: zabawki i sprzęty terenowe zgromadzone w ogrodzie przedszkolnym. Spotkanie 3 Temat: „Wesołe rączki” – zachęcenie do swobodnej ekspresji i wypowiedzi, budzenie wiary we własne siły. Przebieg spotkania: Nauczycielki witają przybyłe dzieci i zapraszają do sali. Dzieci otrzymują kolorowe piłki, którymi bawią się swobodnie w sali. Nauczycielka prezentuje kolejne piłki prosząc dzieci, aby spróbowały opisać ich wygląd (kolor, deseń) zachęcając w ten sposób do swobodnej wypowiedzi. Po zabawie dzieci zostają zaproszone do stolików, gdzie każde z nich otrzymuje wycięty z kartonu krążek (piłeczkę) i kolorowe kredki. Nauczycielka prosi dzieci o pokolorowanie i ozdobienie piłeczek przy pomocy otrzymanych kredek. Po zakończeniu zajęcia następuje prezentacja wykonanych prac zgromadzonym na sali rodzicom, każde dziecko jest indywidualnie chwalone i zabiera swoją pracę do domu. Po zakończeniu zajęcia dzieci bawią się swobodnie zabawkami zgromadzonymi na sali. Rodzice i nauczycielki starają się uczestniczyć w zabawie, służą radą i pomocą. Pod koniec spotkania wszyscy wspólnie sprzątają zabawki. Środki dydaktyczne: piłki, tekturowe koła, kolorowe kredki, zabawki zgromadzone w sali. Wnioski i uwagi o realizacji programu: Program spotkań adaptacyjnych obejmował zabawy swobodne dzieci z rodzicami i nauczycielkami w sali i ogrodzie przedszkolnym oraz zajęcia z zakresu mowy, edukacji plastycznej i umuzykalnienia. W toku zabaw i zajęć dzieci miały okazję poznać swoje panie, imiona nowych kolegów i koleżanek oraz placówkę przedszkolną, jej otoczenie i panujące w niej zasady. Program działań adaptacyjnych nie sprawił wprawdzie, że przystosowanie dzieci do przedszkola przebiegało całkowicie bezproblemowo, ale znacznie go przyspieszył i ułatwił. Nie wszystko, co spotkało dzieci we wrześniu było bowiem nowe i nieznane, nie wszystko budziło niepokój. Rodzice maluszków wiedzieli już, że w przedszkolu akceptowane są prawa dziecka a ono samo nie jest do niczego przymuszane. Nauczycielkom obejmującym grupę, zajęcia adaptacyjne, pozwoliły poznać nowe przedszkolanki, ich umiejętności i preferencje, zarówno te poznawcze jaki i czysto techniczne, związane z samoobsługą czy nawykami żywieniowymi oraz rodziców, ich obawy i oczekiwania wobec przedszkola. Program działań adaptacyjnych spełnił główne, związane z nim oczekiwania. Dzieci praktycznie bezstresowo stały się przedszkolakami, rodzice nabyli poczucie bezpieczeństwa o dziecko, poznali cele i zasady funkcjonowania przedszkola, nauczyli się z nim współpracować. Zarówno dzieci jak i ich rodzice nabrali przekonania, że czas spędzany w przedszkolu będzie bezpieczny, miły i radosny. Literatura: Lubowiecka J., Trudności dziecka w przystosowaniu się do przedszkola, „Wychowanie w przedszkolu”, czerwiec 2001 r. Lubowiecka J., Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola, WSiP, Warszawa 2000 r. Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się, WSiP, Warszawa 2000 r. NOTKA: Anna Kempisty, Anna Bukowska – nauczycielki w Przedszkolu nr 282 w Warszawie