Habsburgów i Metternicha, Rosja Romanowów oraz Turcja Osmanów. W niektórych państwach zwycięskiej kontrrewolucji wprowadzono konstytucje oktrojowane, które uwzględniały zasadę trójpodziału władzy oraz przyznawały podstawowe wolności obywatelskie. Tak było we Francji Ludwika XVIII. Konstytucyjne były również takie kraje jak Norwegia i Szwecja połączone unią, Królestwo Niderlandów, Królestwo Polskie (do 1832), Rzeczpospolita Krakowska, Finlandia, księstwo sasko-weimarskie, Badenia, Wirtembergia.
Niektóre kraje uzyskały, a następnie utraciły konstytucje, jak choćby państwa niemieckie, włoskie czy Hiszpania. Najlepszym przykładem ciągłych zmian politycznych była Portugalia, w której raz przywódcy wprowadzali konstytucję, a następni ją zawieszali. Tylko w ciągu 20 lat czterokrotnie wprowadzano konstytucję, w latach: 1822, 1826, 1838, 1842. Pojawiło się nawet pojęcie "portugalizacji", które oznaczało stałe eksperymentowanie, nieustanne poszukiwanie w warunkach postępującego rozgardiaszu i destabilizacji politycznej. Podobnie jak w Portugalii, w Hiszpanii młodzi oficerowie w 1820 r. wymusili na królu Ferdynandzie VII przywrócenie liberalnej konstytucji z 1812 r. Na wieść o tym oficerowie w sycylijskim Palermo i w Neapolu także zmusili monarchę do wprowadzenia i zaprzysiężenia konstytucji analogicznej do hiszpańskiej. W Hiszpanii konflikt między zachowawcami a liberałami nakładał się na konflikt dynastyczny między starzejącym się Ferdynandem VII a jego bratem, ambitnym don Carlosem i jego zwolennikami,
karlistami
, którzy jednak przegrali w 1839 r. Dopiero w latach 40. doszło w Hiszpanii do uspokojenia, do stopniowego rozwoju gospodarczego i przywrócenia w 1845 r. liberalnej konstytucji.
Przemiany społeczne a rozwój instytucji państwa
|