oddanym do użytku w 1782 r. teatrze królewskim, czyli w sztokholmskiej operze. W tymże samym 1782 r. Gustaw III wysłał Johana Christophera Tolla do Akwizgranu i Spa z zadaniem przeniknięcia tajemnic wiedzy transcendentnej. Konkluzje wysłannika królewskiego okazały się bardzo niekorzystne dla mistyków i wizjonerów. Po jego powrocie do Szwecji iluzjonerzy szybko popadli w niełaskę i stopniowo zostali usunięci z dworu. Ostatni z nich - Halldin opuścił jednak dwór sztokholmski dopiero w 1788 r.114.
W początkach lat osiemdziesiątych nastąpiły również zasadnicze zmiany w gronie doradców Gustawa III. W pierwszym okresie po zamachu stanu najbliższymi współpracownikami króla byli : Ulrik Scheffer w sprawach polityki zagranicznej, Johan Liljencrantz w sprawach gospodarczych i finansowych, Carl Sparre w sprawach wojska i marynarki oraz Carl Fredrik Scheffer w sprawach reform prawnych i humanitarnych. Od 1781 r. coraz większy wpływ na króla zaczął jednak wywierać jego nowy faworyt, przystojny i zepsuty do szpiku kości Gustaf Mauritz Armfelt. Nowy ulubieniec królewski był skorumpowanym i pozbawionym wszelkich skrupułów oportunistą, o którym krążyło wiele skandalicznych historyjek. Armfelt był jednak zbyt młody i zbyt
niedoświadczony
, aby mógł zostać doradcą króla w sprawach politycznych. Zaliczony w poczet dworzan małego następcy tronu, bardzo szybko został jednak zaufanym przyjacielem i powiernikiem, a później (w czerwcu 1782 r.) niemal oficjalnym faworytem Gustawa. Już w listopadzie 1781 r. władca Szwecji zwierzał się Armfeltowi, że jego zdaniem, "król nie powinien nigdy pozwolić na to, aby jego plany były kontrolowane przez kogokolwiek". Właśnie w owym czasie Gustaw wydaje się dojrzewać do decyzji, by odejść od zasad konstytucjonalizmu i wprowadzić w Szwecji silne rządy królewskie. Dlatego też już wkrótce zacznie odsuwać od spraw państwowych doradców ze starej szkoły politycznej, zastępując ich ludźmi, którzy wszystko zawdzięczali jego protekcji. Spektakularnym sygnałem, zapowiadającym nadchodzącą zmianę dotychczasowego systemu rządów, była rezygnacja Ulrika Scheffera z urzędu prezesa Kancelarii wiosną 1783 r. i jego wycofanie się z czynnego udziału w życiu publicznym. Prawda, że Scheffer był dość apodyktyczny i trudny we współżyciu, ale cieszył się on wielkim szacunkiem w całej Europie i był powszechnie uznawany za jeden z filarów rządu szwedzkiego. Scheffer sprzeciwiał się jednak łamaniu przez króla zasad konstytucji sierpniowej i nie zamierzał firmować swoim nazwiskiem planowanego przez Gustawa III zwrotu w polityce zagranicznej. Nowym kanslipresidentem mianowany więc został w czerwcu tego roku, bardziej uległy wobec życzeń króla, Gustav Philip Creutz, który przez ostatnie 17 lat reprezentował interesy Szwecji w Wersalu. Kiedy zaś jesienią 1783 r. Gustaw III wyjechał w długą podróż zagraniczną, wbrew konstytucji z 21 sierpnia 1772 r., która przewidywała, iż w razie nieobecności monarchy w kraju władzę wykonawczą powinien sprawować senat królestwa, rzeczywiste rządy przejęła mianowana przez króla Rada Obrony Narodowej. W jej skład weszli : nowy kierownik resortu spraw zagranicznych, Gustav Philip Creutz, admirał i dowódca marynarki wojennej Henrik af Trolle, Johan Christopher Toll, faktyczny kierownik ministerstwa wojny oraz jego najbliższy współpracownik w tym resorcie, Johan Gustaf von Carlson. Byli to ludzie cieszący się pełnym zaufaniem monarchy. Dokonując nominacji do Rady Obrony Narodowej Gustaw III świadomie odsunął na dalszy plan nominalnego szefa resortu wojny, Carla Sparrego, który uchodził do tej pory za jego głównego doradcę w sprawach wojskowych. Jako bliski przyjaciel Fredrika Axela von Fersena, Carl Sparre nigdy nie był jednak persona grata na dworze i jego dymisja od dawna wydawała się przesądzona. W 1784 r. w otoczeniu królewskim nastąpiła jeszcze jedna istotna zmiana. W marcu tego roku zmarł bowiem niespodziewanie admirał Henrik af Trolle. Po jego śmierci nowym dowódcą floty i doradcą króla w sprawach marynarki został Carl August Ehrensvärd. Jego zastępcą i najbliższym współpracownikiem został zaś kontradmirał Fredric Henrik af Chapman, który szybko przejął kierownictwo bieżących prac resortu marynarki. Początkowo najważniejszą osobą w otoczeniu króla był doświadczony i rozważny polityk, Gustav Philip Creutz. Bardzo szybko jednak zaufanie Gustawa III pozyskał sobie również Johan Christopher Toll, który był uznawany za przeciwnika konstytucji i gorąco namawiał króla do uderzenia na Danię. Toll był chętnie używany przez Gustawa III do różnych sekretnych, delikatnych i skomplikowanych misji dyplomatycznych. Po powrocie z Akwizgranu i Spa, w tym samym jeszcze roku 1782 został wysłany do Warszawy w celu wynegocjowania małżeństwa siostry władcy Szwecji, księżniczki Zofii Albertyny ze Stanisławem Augustem Poniatowskim. Z planów matrymonialnych dworu sztokholmskiego rzecz jasna nic nie wyszło, ale znakomity raport Tolla o sytuacji politycznej w Polsce wysoko postawił jego autora w oczach króla. Gustaw III powierzył też Tollowi misję dokonania oceny stanu, uchodzącej za wzorcową, armii pruskiej. Wysłannik dworu szwedzkiego był raczej zdegustowany tym, co zobaczył w Berlinie i przepowiadał rychły upadek Prus jako wielkiej potęgi militarnej. W 1785 r. Toll pojechał z kolei z sekretną misją do Kopenhagi. Za każdym razem potrafił zasłużyć sobie na uznanie i wdzięczność ze strony swojego władcy. Kiedy więc w dniu 30 października 1785 r. zmarł kanslipresident Gustav Philip Creutz, Johan Christopher Toll został najbliższym współpracownikiem i doradcą króla w sprawach wojska, marynarki i polityki zagranicznej115.
Narastanie opozycji przeciwko rządom Gustawa III. Riksdag 1786 r.
|