zamachów bombowych. Dla okresu poprzedzającego wybuch I wojny światowej bardziej reprezentatywne jest stanowisko Barbiera, zdaniem którego "anarchista jest najczęściej krwawym kabotynem, który zabija, aby uzyskać rozgłos", zaś popierający go literaci są ludźmi "chorymi umysłowo lub w najlepszym razie neuropatami". Występek i szaleństwo łączą się tu w jedno, a wszystko to jest skutkiem prześladowań wiary chrześcijańskiej przez radykałów - konkluduje autor odsłaniając własne sympatie polityczne.
Rok 1914 stanowi również dla historiografii anarchizmu istotną cezurę. Samo istnienie nieprzejednanych zwolenników totalnej wolności dawno już przestało kogokolwiek
szokować
. Wybuch wojny ujawnił ich słabość i wewnętrzne rozbicie, toteż zainteresowanie nimi ze strony opinii publicznej, i tak od lat malejące, praktycznie zanikło. Jednocześnie, po wstępnym rozpoznaniu tematu, odwróciła się od anarchizmu ku bardziej aktualnym problemom psychologia i socjologia, a na opuszczone pole nie zdecydowali się wkroczyć historycy. W ten sposob na okres z górą trzydziestu lat dzieje i interpretacja ruchu stały się nieomal wyłączną domeną samych anarchistów. Ci zaś, uwikłani w niekończącą się polemikę z historiografią marksistowską, traktowali swą przeszłość na ogół instrumentalnie - w sposób wybiórczy i stronniczy. Dla znawców dziejów socjalizmu i ruchu robotniczego, a także specjalistów z dziedziny historii społecznej była to problematyka peryferyjna. Na palcach jednej ręki policzyć można wartościowe publikacje z tego okresu wnoszące cokolwiek nowego do dotychczasowej wiedzy o przedmiocie.
Z pewnością należy do nich książka Geralda Brenana; wspaniałe studium o podłożu społeczno-politycznym hiszpańskiej wojny domowej. Zawarł w nim autor, prócz dokładnego opisu losów ruchu anarchistycznego w Hiszpanii, także głęboką analizę społecznych źródeł popularności idei wolnościowych na tym obszarze, spłacając w ten sposób z nawiązką dług faktograficzny zaciągnięty u Nettlaua i innych, podobnie zorientowanych dziejopisów anarchizmu. Do dziś socjologiczne tezy Hiszpańskiego labiryntu stanowią
|