Te dwa czynniki: potrzeby umacniającego się papiestwa jako centralnego ośrodka władzy duchownej w Kościele oraz potrzeby państwa formującego się jako imperium doczesne wokół imperium duchowego, religijnego, zadecydowały o ukształtowaniu się funkcji i stanowiska kardynała. Tytuły kardynalskie nadawano od X lub XI wieku najpierw proboszczom 25 ówczesnych parafii rzymskich, później zaś również diakonom regionalnym tych diecezji i biskupom diecezji podmiejskich.
Kardynałowie tworzą Święte Kolegium. Jego dziekanem jest tradycyjnie biskup Ostii, miasteczka
portowego
, które stanowi dziś de facto dzielnicę Rzymu.
W późniejszym okresie, kiedy papieże byli w równym stopniu monarchami, władcami państwa co zwierzchnikami duchowymi Kościoła, kardynałowie uzyskali pozycję książąt krwi, czyli "członków rodziny królewskiej". Umożliwiało to wypełnienie luki w strukturze Państwa Kościelnego w stosunku do ówczesnych państwowości, wynikającej z faktu, że papież nie był monarchą dziedzicznym i nie miał żony i dzieci. Rolę książąt wasali króla pełnili więc kardynałowie zgodnie z istniejącymi w średniowieczu zasadami
|