Gall nie wymyślił swej historii, może tylko trochę zmienił akcenty. Opowiedział to, co usłyszał od godnych wiary starców, seniores antiąui. Przekaz o początkach dynastii oddawał więc to, co na ten temat przechowała tradycja. W relacji Gallowej najbardziej zaskakuje kondycja społeczna protoplasty wielkiej i sławnej dynastii. Przodkiem książąt miał być ubogi oracz spod Gniezna. Zaskakuje też to, że pamięć o jego niskim pochodzeniu była żywa w otoczeniu polskiego księcia w początkach XII w.
Kronikarze średniowieczni powtarzali opowieść Galla, czasem ją nieco modyfikując i wzbogacając. Podobnie postępowali dziejopisowie czasów nowożytnych. Dopiero gdy powstała naukowa historiografia, a więc już w XIX w., zaczęto odrzucać te jej wątki, które budziły niepokój zdrowego rozsądku. Za legendarną uznano oczywiście opowieść o zjedzeniu Popiela przez myszy. Problemem pozostawała historyczność Piasta i jego trzech kolejnych potomków. Tutaj zdania historyków się podzieliły. Jedni uznali, że skoro o przodkach Mieszka I nie wspomina żadne, poza Gallem, źródło historyczne, więc nie można Piasta, Siemowita, Lestka i Siemomysła uznać za postacie historyczne. Według nich historia Polski zaczyna się od Mieszka I, a wszystko, co wiemy o czasach wcześniejszych, jest niepewne. Inni starali się z przekazu pierwszego polskiego kronikarza wydobyć okruchy rzeczywistości, a następnie je interpretować. Wśród nich najefektowniejszą koncepcję stworzył Tadeusz Wojciechowski. Uznał on, że imię Piast oznacza piastuna, człowieka, który na dworze Popiela zajmował się wychowaniem jego synów, a zarazem pełnił funkcję porównywalną do majordomów w
merowińskim
królestwie Franków. Piast miał, tak jak Pepin, obalić poprzednią dynastię i sam stać się władcą. Koncepcja Wojciechowskiego budzi sprzeciw. Opiera się na etymologii imienia protoplasty dynastii, a jak dowiedli językoznawcy, etymologia ta nie jest prawidłowa.
Obecnie najczęściej uznaje się Piasta za postać legendarną, natomiast jego kolejnych następców - za realnie istniejących przodków Mieszka I. Argumentem za historycznością Siemowita, Lestka i Siemomysła jest spostrzeżenie, że w relacji Galla są oni kolejnymi postaciami listy dynastycznej. Wprawdzie Gall nie potrafił powiedzieć niczego konkretnego o ich działalności, ale tyle właśnie mogła przekazać tradycja, która musiała przecież istnieć na dworze piastowskim, a Bolesław Krzywousty musiał znać
|