Weźmy najpierw pod uwagę pojawianie się reakcji typu fundamentalistycznego na poziomie mezzo i mikro.
Według teoretycznego modelu analizy można wyodrębnić trzy czynniki sprzyjające pojawianiu się fundamentalistycznej reakcji na radykalną zmianę: kryzys tożsamości na poziomie mikro, "próżnia normatywna" na poziomie mezzo oraz kryzys instytucjonalny na poziomie makro. Czynniki te są obecne w transformacji postkomunistycznej. Kryzys tożsamości jednostki związany ze zjawiskiem
anomii
może - jak wskazał Robert K. Merton (1982 s. 195 i nast.) - prowadzić do różnych reakcji, np. do wycofania, konformizmu, buntu, zachowań innowacyjnych, przeniesienia lojalności. Ale nade wszystko wśród osób przeżywających kryzys tożsamości istnieje pewien rodzaj gotowości do zaakceptowania jakiejś szerszej, względnie trwałej perspektywy aksjologicznej niesprzecznej z systemem wartości stanowiącym podstawę normatywną grupy pierwotnej, do której należy ta jednostka. Taka gotowość jest naturalną skłonnością jednostki do odbudowania wokół siebie względnego ładu aksjologicznego.
Poziom mezzosystemowy - w warunkach transformacji postkomunistycznej - jest zarazem obszarem wyłaniania się społeczeństwa obywatelskiego. Ten zasadniczy proces przebiega w pewnego rodzaju próżni normatywnej (pozostawionej wskutek zaniku lub przekształcenia się instytucji uprzednio podporządkowanych pojedynczemu centrum władzy i funkcjonujących zgodnie z ideologią komunistyczną). Nowe lub przekształcone instytucje są zasadniczo budowane od dołu. Innymi słowy, są zinstytucjonalizowanym wyrazem ró
|