kodawcami. W przypadku kredytów mogą to być zwykłe umowy kredytowe między bankami. Kredyty te mogą być jednak oparte na papierach wartościowych, takich jak weksle (bony) skarbowe, obligacje itp. W przypadku pożyczek udzielanych władzom publicznym przez podmioty pozabankowe jako dokumenty potwierdzające roszczenia względem władz publicznych stosuje się najczęściej papiery wartościowe. Poniżej scharakteryzuję najczęściej stosowane instrumenty finansowania deficytu budżetowego i długu publicznego.
Weksle (bony) skarbowe są to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez państwo w celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych, przy czym praktyka wykształciła kilka podstawowych rodzajów weksli. Wspólne dla wszystkich weksli jest to, że są one emitowane z reguły w dużych nominałach i są przeznaczone do transakcji na tzw. rynku blokowym (hurtowym). Weksle skarbowe należą do podstawowych instrumentów tzw. operacji otwartego rynku, a więc oprócz zaspokajania popytu państwa (rządu) na pieniądz są narzędziem ułatwiającym władzom monetarnym regulowanie podaży pieniądza w gospodarce. Termin zapadalności bonów skarbowych nie przekracza jednego roku; najczęściej wynosi trzy lub sześć miesięcy. Krótkoterminowość weksli skarbowych ma - z ekonomicznego punktu widzenia - znaczenie umowne. W istocie bowiem proces emisji, sprzedaży i wykupu weksli skarbowych trwa
nieustannie
. W związku z tym nie jest prawdą, że weksle skarbowe - jeżeli obserwować rzeczywisty przebieg finansowania deficytu budżetowego i długu publicznego - są krótkotrwałym instrumentem finansowania deficytu budżetowego. Stwierdzenie to jest prawdziwe, ale tylko w odniesieniu do emisji i wykupu weksli danej serii. Natomiast jeżeli popatrzymy na weksle skarbowe jako na całość, to okazuje się, że są one trwałym instrumentem finansowania długu publicznego, chyba że nierównowaga budżetowa miała charakter przejściowy i weksle skarbowe zostały wykupione przez rząd przed końcem roku fiskalnego. W rzeczywistości jednak najczęściej okazuje się, że weksle skarbowe stanowią istotną część źródeł finansowania deficytu budżetowego. O trwałości tego instrumentu w finansowaniu długu publicznego świadczy też stały przyrost zadłużenia państwa z tytułu zobowiązań wekslowych. Podobny pogląd wyrażają M. Kucharski, S. Rączkowski i J. Wierzbicki, którzy twierdzą, że weksle skarbowe "stanowią [...] w swojej masie zobowiązanie długo- lub średnioterminowe, sukcesywnie prolongowane". I dalej: "ta forma długu państwa wykazuje pewną elastyczność". Można więc powiedzieć, że ważną cechą weksli skarbowych w finansowaniu długu publicznego jest możliwość dostosowania ich wielkości do potrzeb finansowania deficytu budżetowego oraz obsługi długu publicznego. O tym, że weksle skarbowe są trwalszym instrumentem finansowania długu publicznego przekonamy się analizując zagadnienia finansowania długu publicznego w Polsce (patrz druga część pracy).
Charakteryzując weksle skarbowe dodam jeszcze, że sprzedaje się je z dyskontem od wartości nominalnej, według zasad obowiązujących przy dyskoncie weksli handlowych.
|