nności etnicznej. Wpływ przybyszów był wyraźny zwłaszcza w miastach, które bez względu na skład etniczny ich mieszkańców przyjęły miejski tryb życia podobny do tego, który panował na zachodzie Europy. Kontakty handlowe ośrodków leżących na uczęszczanych szlakach przyczyniały się do niemal nieustannego przejmowania nowych wzorów z krajów, z którymi były utrzymywane stosunki gospodarcze. Również wsie lokowane na prawie niemieckim żyły innym życiem niż osady zorganizowane według dawnych zwyczajów.
Wraz z napływem niemieckich osadników dochodziło do zetknięcia się odmiennych kultur. Przybywający osadnicy nieśli ze sobą nowe, mieszczańskie wartości, mieszczański styl życia, własne tradycje. Również własne tradycje przynosili osiedlający się gdzieniegdzie chłopi. Niekiedy dochodziło do konfliktów. W XIII w. na przykład wybuchł spór o długość wielkiego postu przed świętami Wielkiejnocy. W całym Kościele zachodnim obowiązywało czterotygodniowe powstrzymywanie się od mięsa, w Polsce natomiast przestrzegano postu
sześciotygodniowego
. W tym przypadku, mimo oporu duchowieństwa, Polacy przyjęli zwyczaj zachodnioeuropejski. Przybysze stanowili zbyt małą grupę w polskim otoczeniu, aby dłużej zachować swój język. Konflikty językowe musiały jednak wybuchać, co spowodowało interwencję polskich biskupów. Już od połowy XIII w. mnożą się postanowienia synodów, biorące w obronę język polski, w 1285 r. arcybiskup Jakub Świnka zakazał duchownym nieznającym języka polskiego pełnić funkcje nauczycieli. Postanowienie to odnosiło się przede wszystkim do większych miast, gdzie patrycjat zaczęli tworzyć przybysze z Niemiec.
O różnicach obyczajów pomiędzy chłopami polskimi i niemieckimi informuje nas nieoceniona Księga henrykowska. W pobliżu klasztoru henrykowskiego miał swą posiadłość rycerz Michał, syn Dalebora. O wynikłych stąd komplikacjach tak informuje niemiecki autor księgi:
|