Obserwacja dziejów szkolnictwa i nauki orientuje historyka literatury w rozkładzie napięć ideowych epoki. Krótka informacja z tej dziedziny historii kultury potrzebna nam będzie głównie dla rozeznania się w systemie kanałów, którymi myśli, idee, przekonania i emocje estetyczne oraz fakty artystyczne rozchodziły się i docierały do odbiorcy - więcej: które w pewnym stopniu tego odbiorcę tworzyły.
Najważniejszą placówką i najważniejszym problemem jest oczywiście Akademia Krakowska. Przywykło się powtarzać, że rozwijająca się wspaniale w XV w. Akademia, podupada w wieku następnym. W sądzie tym jest sporo prawdy, ale i sporo uproszczeń. Istotnie, na wiek XV przypada okres świetnego rozwoju matematyki, bez której nie byłoby odkrycia Kopernika, co jest rzeczą oczywistą, i - co jest mniej oczywiste i trudniejsze do udowodnienia - nie byłoby sztuki renesansowej. Można
zaryzykować
twierdzenie, że myślenie matematyczne towarzyszyło artystom renesansu w ich zamiłowaniu do klasycznej proporcji, symetrii, harmonii. Można pokazać przykład takiej jedności myślenia naukowego i artystycznego: będzie nim Leonardo da Vinci. Ale tylko u tak wybitnego mistrza ta zależność wystąpi bezpośrednio. Inni wybitni matematycy nie musieli być artystami ani artyści matematykami. Nie w jednej osobowości łączyły się te cechy, ale w całości procesu kulturowego epoki.
W XV w. notujemy w kręgu Akademii Krakowskiej żywe zainteresowanie kulturą humanistyczną Włoch i kulturą antyczną. Przy okazji nowych fundacji wprowadzano lub próbowano wprowadzić do programu wydziału sztuk wyzwolonych niektórych autorów klasycznych, jak Wergiliusza, Owidiusza, Horacego, Terencjusza, Stacjusza. Zapewne próby takie natrafiały na opór konserwatywnej części profesury, brak nam jednak wyraźnych dokumentów walki o humanizm i z humanizmem. Skądinąd wiemy, że uniwersytety na ogół, np.
|