97 km
Jeden z najatrakcyjniejszych szlaków kajakowych w Polsce, prowadzący z jez. Wigry do Augustowa. Po opuszczeniu jez. Wigry (2 km), na odcinku 59 km szlak prowadzi Czarną Hańczą do miejscowości Rygol, a dalej Kanałem Augustowskim i wchodzącymi w skład tego systemu kanałowego jeziorami. Na trasie największe jezioro Suwalszczyzny – Wigry (Jaćwięskie Morze), zabytkowy zespół klasztorny kamedułów w Wigrach, Wigierski Park Narodowy, najatrakcyjniejsze partie Puszczy Augustowskiej, śluzy, przystanie, miejsca pamięci narodowej. Czarna Hańcza, najdłuższa rzeka Suwalszczyzny, jest lewobrzeżnym dopływem
Niemna
. Jej źródła znajdują się pod Wiżajnami, ok. 4 km w linii prostej na pn. od jez. Hańcza, w pobliżu najwyższego wzniesienia Pojezierza Suwalskiego – Góry Rowelskiej (wys. 298 m n.p.m.). Za faktyczne jednak źródło rzeki uważają niektórzy niewielkie jez. Jegliniszki (pow. 16 ha), z którego wypływa już jako bystra, wijąca się w ładnym wąwozie rzeczka, uchodząca po kilku kilometrach do jez. Hańcza. Wypływa z jego pd. zatoki i płynie początkowo głębokim wąwozem, który od młyna wodnego Turtulu rozszerza się w głęboką dolinę, z tarasami po bokach. Górny bieg Czarnej Hańczy od źródeł do Suwałk ma charakter prawie górski. Różnica poziomu wody między źródłami a ujściem do jez. Wigry wynosi 166 m (przeciętny spadek 4). Na niektórych odcinkach, gdzie spadek wody jest jeszcze większy, żyją pstrągi i inne okazy fauny, spotykane tylko w górskich potokach. 16 km na pd. od Suwałk Czarna Hańcza uchodzi do Zatoki Hańczańskiej (Harcerskiej) jez. Wigry. Po wypłynięciu z niego, płynie spokojnie wśród nadbrzeżnych łąk, a jej średni spadek w biegu środkowym i dolnym wynosi tylko 31cm/km. Od miejscowości Nowy Most płynie przez najpiękniejsze obszary Puszczy Augustowskiej. Do Niemna uchodzi na terenie Białorusi, a jej odcinek od Rygola włączony jest w system Kanału Augustowskiego. Rzeka ma dł. 138 km, z czego w granicach Polski 115 km. Nazwę rzeki jedna z legend wywodzi od litewskiego "gana cze" (dosyć, koniec). Słowa te, zniekształcone później przez Mazurów na "hana cze", miał wypowiedzieć wielki książę litewski Trojden do cofających się oddziałów litewskich podczas nieudanej wyprawy na pn.-wsch. krańce Polski. Górny odcinek Czarnej Hańczy ze względu na duży spadek, małą ilość wody i inne przeszkody w zasadzie do spływu się nie nadaje. Mogą go pokonać, rozpoczynając od jez. Hańcza, tylko doświadczeni, odporni na wszelkie trudy kajakarze. Natomiast odcinek od jez. Wigry do Rygola, łącznie z częścią Kanału Augustowskiego prowadzącą do Augustowa, jest ogólnie dostępny. Ze względu jednak na ciekawe formy polodowcowej rzeźby i inne walory, warto przynajmniej w ogólnym zarysie przedstawić ten piękny zakątek regionu i kraju. Jez. Hańcza (pow. 311,4 ha, dł. 4,53 km, szer. 1,8 km, głęb. 108,5 m) to najgłębsze jezioro nie tylko Polski, ale i całego niżu północnoeuropejskiego. Linia brzegowa rozwinięta, brzegi wysokie (wsch. łagodniejsze), pn. i pn.-wsch. zalesione. Na pn.-wsch. brzegu głazy narzutowe o obwodzie 10 i 9 m – pomniki przyrody. Na jednym z licznych tu głazów znak graniczny dawnych puszcz – Przełomskiej i Mereckiej. Ok. 0,5 km na wsch. od środkowej części jeziora, wśród wysokich wzgórz morenowych, leży małe, silnie wydłużone jez. Boczniel. W odległości ok. 1,2 km od pn.-wsch. krańca jeziora letniskowa wieś Dzierwany. W pobliżu wsi, nad jeziorem plaża i dogodne miejsce do kąpieli. W sierpniu 1944 hitlerowcy rozstrzelali w Dzierwanach 13 mieszkańców Baranowa i Wierzbinek, w tym matkę z 8 dzieci w wieku od 8 miesięcy do 11 lat. Ekshumowane zwłoki pomordowanych pochowano na miejscowym cmentarzu, a na wspólnym grobie położono pamiątkową płytę. Na pd.-wsch. brzegu jez. Hańcza leży letniskowa wieś Błaskowizna (schronisko młodzieżowe), na pd.-zach. wieś Hańcza, a 1 km od krańca pd. nad "kanionem" Czarnej Hańczy letniskowa wieś Bachanowo (dojście ok. 2 km od przystanku PKS we wsi Kruszki). Na zach. od Bachanowa rezerwat geologiczno-krajobrazowy "Głazowisko Bachanowo nad Czarną Hańczą" (pow. 0,98 ha), utworzony w 1972 w celu ochrony fragmentu obszaru morenowego z dużym nagromadzeniem głazów narzutowych (kilka tysięcy głazów różnej wielkości). We wsi Iwaniszki (pd. zach.) głaz o obwodzie 12 m i wys. 1,7 m. Drugi, największy na Suwalszczyźnie głaz o obwodzie 13,42 m i wys. 1,85 m, znajduje się we wsi Pawłówka Nowa, oddalonej o ok. 2 km na zach. od koryta rzeki. Na odcinku Bachanowo – staw młyński w Turtulu, Czarnej Hańczy towarzyszą dobrze zachowane ozy zbudowane z warstw piasków i żwirów osadzonych przez wody polodowcowe, głównie w czasie postoju lodowca. Jez. Hańcza, jak i część górnego odcinka Czarnej Hańczy, leży w pd.-zach. części Suwalskiego Parku Krajobrazowego (pow. 6500 ha, a jego strefa ochronna 8470 ha). Obejmuje on obszar morenowo-jeziorny o urozmaiconej polodowcowej rzeźbie terenu (morena czołowa, morena denna i spiętrzona, ozy i inne formy rzeźby polodowcowej). W granicach parku znajduje się ponad 20 jezior oraz malownicza "wisząca dolina" Czarnej Hańczy (rynna zawieszona kilka metrów nad jarem rzeki). Lasów na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego jest mało, niemniej można tu jeszcze spotkać fragmenty roślinności naturalnej. Nad pn. i pn.-wsch. brzegach jez. Jaczno występują rzadko spotykane torfowiska źródliskowe, porośnięte lasem łęgowym. 20 gatunków roślin na terenie parku, w tym 10 z rodziny storczykowatych, podlega ochronie. Znajdują się tu też 2 rezerwaty – wspomniane wyżej "Głazowisko Bachanowo nad Czarną Hańczą" i "Jezioro Hańcza". Dalszy odcinek Czarnej Hańczy aż do Suwałk jest mniej ciekawy. Na trasie leżą tylko niewielkie wsie: Okrągłe, Zdrojszczyki, Potasznia, Stary i Nowy Bród oraz leżąca już na przedmieściu Suwałk dawna wieś Krzywólka. We wsi w okresie II wojny światowej znajdował się duży obóz jeniecki żołnierzy radzieckich. W wyniku nieludzkich warunków zginęło tu ok. 46000 jeńców; pochowano ich na cmentarzu żołnierzy Armii Radzieckiej, gdzie znalazły się również prochy 4492 żołnierzy poległych w walce o Suwalszczyznę w 1944–45. W pd.-wsch. części wsi jaćwięskie kurhany z VI–VII w. Przy końcu górnego odcinka Czarnej Hańczy, 28 km od jej wypływu z jez. Hańcza, leży miasto wojewódzkie Suwałki (opis – patrz trasa 11). Po opłynięciu miasta kolistym łukiem od zach., pd. i pd. wsch. rzeka przybiera kierunek pd.-wsch. i niewielkimi meandrami podąża do jez. Wigry (opis – patrz trasa 12), do którego uchodzi 16 km na pd. wsch. od Suwałk.
0,0km
|