Dane tekstu dla wyniku: 1
Identyfikator tekstu: PWN_3102000000042
Tytuł:
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN
Źródło: Historia powszechna 1871-1918
Kanał: #kanal_ksiazka
Typ: #typ_fakt
Autorzy: Janusz Pajewski,  
Data publikacji: 1967
w rolnictwie europejskim dokonał się ogromny postęp. Nowe, na naukowych podstawach oparte metody uprawy podniosły znacznie wydajność ziemi. Zwiększenie się ludności, zwłaszcza ludności miejskiej, ogólny wzrost dobrobytu i podwyższenie stopy życiowej wzmogły zapotrzebowanie na artykuły rolne; wzrosło zwłaszcza silnie spożycie mięsa, mleka i wyrobów mleczarskich. Niektóre kraje, jak Szwajcaria, Holandia, Dania skierowały swą gospodarkę rolną ku hodowli i produkcji przetworów mlecznych i mięsnych.
Ostatnie dziesięciolecie XIX w. przyniosło znamienne przemiany. Gospodarka oparta na własności indywidualnej i na wolnej konkurencji stopniowo zaczęła ustępować miejsca gospodarce opartej na własności zbiorowej i na kapitale zbiorowym – gospodarce monopolistycznej. Sytuacja przedsiębiorstw małych i średnich stawała się coraz trudniejsza. Niektóre bankrutowały, niektóre podporządkowywali sobie lub wchłaniali bogatsi i potężniejsi konkurenci. W bankowości, w przemyśle, w handlu wyrastały przedsiębiorstwa-olbrzymy. Doszły one z czasem do przekonania, że zamiast tracić siły na wzajemną walkę o rynki zbytu i źródła surowców, korzystniej będzie porozumieć się i wspólnie ustalić klucz podziału zysków. Tą drogą powstały wielkie zrzeszenia producentów.
Zrzeszenia takie zawiązywały się albo w drodze tzw. koncentracji poziomej, czyli horyzontalnej, gdy łączyły się przedsiębiorstwa pracujące w tej samej gałęzi produkcji (np. kartel węglowy reńsko-westfalski w 1895 r.), albo też w drodze tzw. koncentracji pionowej, czyli wertykalnej. Ten drugi wypadek zachodził wtedy, gdy wielkie przedsiębiorstwo jednoczyło wszystkie ogniwa procesu produkcyjnego, a więc np. kopalnie, w których wydobywano rudę żelazną, poprzez huty przetapiające surówkę żelaza, do