Najwspanialsze bizantyńskie miasto Peloponezu - Mistra - leży 5 km na zachód od Sparty, w niezwykle urodziwej okolicy, z widokiem na groźne masywy Tajgetu, wypiętrzonego w wierzchołku Profitis Ilias na wysokość 2404 m n.p.m. Miasto leży na stromych zboczach wyniosłego wzgórza, spiętego koroną ruin średniowiecznego zamku. Nie wystarczy jednego dnia, by głębiej zapoznać się z jego licznymi zabytkami, zarówno sakralnymi, jak cywilnymi i wojskowymi. Przegląd zaczniemy od obiektów sakralnych.
Przy wejściu na teren ruin znajduje się Metropolis lub Hagios Demetrios, jedna z najstarszych świątyń Mistry. Najprawdopodobniej wzniesiona w drugiej połowie XIII wieku jako kościół biskupi przez metropolitę Eugeniusza, została przyozdobiona freskami w 1272 roku z inicjatywy innego biskupa,
Teodozjusza
. Inskrypcje na ścianach nawy i na trzonie jednej z kolumn mówią o zasługach, jakie wniósł do rozbudowy i upiększania kościoła Nicefor Moschopulos - tytularny metropolita Krety i Lacedemonii. Poważne zmiany w architekturze kościoła wprowadził w XV wieku kolejny biskup, Mateusz, który kazał rozebrać całą górę budowli, pododawać kopuły, dach uczynić falistym, a zniszczone w przebudowie malowidła uzupełnić nowymi. Powstał w ten sposób kościół osadzony na dwóch planach, bazylikowym o trzech nawach u podstawy i krzyżowo-kopułowym w części górnej. Pomimo udziwnienia odstępstwo od klasycznych założeń bizantynizmu pozwoliło na stworzenie zgrabnej, harmonijnej i oryginalnej budowli. Obcym elementem co do kształtu i budulca jest wieża dzwonna dostawiona przy diakonikonie w 1316 roku. Malowidła z końca XIII i pierwszej połowy XIV wieku zachowały się we fragmentach i są mało czytelne. W starszych widać różną stylistykę. Jeden artysta jak gdyby skracał postaci swoich świętych. Inny miał skłonność do przesady w stosowaniu wyzywająco jaskrawych kolorów nie tylko w odniesieniu, na przykład, do strojów, ale i w aplikowaniu podobnych barwników dla podkreślenia zbyt nienaturalnego tła. Bardziej udane są freski z XIV wieku, które w sposób barwny, żywy i naturalny przedstawiają sceny cudów Jezusa.
W pobliżu Metropolii stoją obok siebie dwa kościoły, Hagii Theodori i Hodigetria, zwany też Aphendiko, tworzący razem z przyległymi zabudowaniami monastycznymi jeden rozległy zespół pod nazwą Brontochion. Hagii Theodori został wzniesiony krótko przed rokiem 1296 z inicjatywy niejakiego Daniela i mającego poparcie na cesarskim dworze igumena Pachomiusza. Ponieważ architektura kościoła nie była zmieniana w późniejszych czasach, należy on do najbardziej kształtnych świątyń mistrzańskich. Planem na
|