Dane tekstu dla wyniku: 1
Identyfikator tekstu: PWN_3102000000007
Tytuł:
Wydawca: Książka i Wiedza
Źródło: Dzieje ksiąg Starego Testamentu : szkice z krytyki biblijnej
Kanał: #kanal_ksiazka
Typ: #typ_fakt
Autorzy: Witold Tyloch,  
Data publikacji: 1981
ską adaptację jakiegoś utworu wyprzedzającego znacznie zdobycie Jerozolimy przez Izraelitów, co nastąpiło dopiero w czasach Dawida. Celem tej adaptacji mogło być uzasadnienie izraelskiego kultu w świątyni jerozolimskiej. Choć samo to błogosławieństwo może być starsze, wydaje się, że w obecnej formie zostało napisane wraz z całą opowieścią. Wykorzystując wcześniejsze wątki, dokonano tej adaptacji zapewne za panowania Dawida, który Jerozolimę wybrał za swoją stolicę i główny ośrodek kultu Jahwe.
Zachowanym w źródle J wyjątkiem ze starego poematu plemiennego jest ,,życzenie dla Rebeki" (Rdz 24, 60), będące przykładem błogosławieństwa plemiennego. Ponieważ kompilator uważał to za błogosławieństwo, włączył je w tym miejscu do tekstu i tak przyczynił się do ocalenia wyjątku ze znacznie wcześniejszego utworu. Innym błogosławieństwem plemiennym zachowanym w źródle J jest ,,błogosławieństwo Izaaka" (Rdz 27, 27-29), niewątpliwie starsze od kontekstu, do którego je włączono. Znajduje się ono w opowieści o tym, jak Jakub uprzedziwszy swego brata Ezawa podstępnie wyłudził przeznaczone dla niego błogosławieństwo, podobnie jak przedtem pozbawił go przywileju pierworództwa. Izaak bowiem sądził, że to właśnie Ezaw przyszedł po błogosławieństwo. W dalszym ciągu opowieści kompilator źródła J przytoczył błogosławieństwo Izaaka dla Ezawa (Rdz 27, 39-40). Podobieństwo słownictwa i stylu obu tych błogosławieństw, które są poetyckimi wstawkami w tej opowieści, wskazuje, że zaczerpnięto je z tego samego utworu. Przy czym kompilator pojmował błogosławieństwo dla Ezawa raczej jako złorzeczenie. Podobnie błogosławieństwo Jakuba dla synów Józefa: Efraima i Manassesa (Rdz 48, 5-6), zachowane w źródle E , jest przykładem wyroczni, której czas powstania trudno ustalić. Być może napisano je razem z całą opowieścią, którą cechuje tak charakterystyczny dla źródła E motyw występowania aniołów. Obszerny poemat stanowi błogosławieństwo tegoż patriarchy dla jego dwunastu synów (Rdz 49,*-27). Dla każdego z nich w tym poemacie przeznaczono odrębną wypowiedź, czy też wyrocznię, ujętą w formę przepowiedni. W poemacie występują dwa wątki, mianowicie etymologiczny i symboliczny . Nie są one rozłożone równomiernie i stąd znaczne różnice w poszczególnych wypowiedziach. Czasem bowiem spotyka się oba wątki razem, kiedy indziej pojawia się tylko jeden, a w niektórych wypowiedziach brak obu. Może to wskazywać, że poszczególne części tego rozdziału w jego obecnej formie pochodzą z wielu różnych źródeł. Uważa się przy tym, że powstały one w różnych, nieraz bardzo odległych czasach. Na ogół przyjmuje się, że najstarsze są wyrocznie dotyczące Rubena i Symeona-Lewiego. Powstały one prawdopodobnie w czasach przed Dawidem. Plemię Symeona bardzo wcześnie bowiem straciło swą odrębność i przestało istnieć jako odrębna jednostka. Nie spotyka się już o nim żadnej wzmianki w błogosławieństwie Mojżesza (Pp 33, 2-29), gdzie przypisuje się funkcje kapłańskie wyłącznie plemieniu Lewi. Tutaj zaś w błogosławieństwie Jakuba (Rdz 49, 5-8) oba plemiona występują wspólnie i nic nie mówi się o funkcji kapłańskiej Lewiego. Także wyrocznie dotyczące Beniamina, Dana i Issachara łączy się z czasami przed powstaniem monarchii izraelskiej. Być może, z tego okresu pochodzi także błogosławieństwo Józefa, choć co do tego nie ma wśród krytyków biblijnych zgodności. Nic się tu nie mówi o podziale synów Józefa na dwa plemiona (Rdz 49, 22-26): Efraima i Manassesa, tak jak w błogosławieństwie Mojżesza (Pp 33, 7). Wypowiedź dotycząca plemienia Gad (Rdz 49, 9) może być późniejsza niż ,,Pieśń Debory" (Sdz 5,*-3) - gdzie plemię Gad nosi jeszcze nazwę Gilead - choć także powstała w czasach sędziów, a więc przed monarchią. Czas powstania pozostałych czterech wyroczni trudno ustalić. Przypuszcza się tylko, że wyrocznia dotycząca Judy pochodzi z czasów po powstaniu monarchii Dawida. Fragmenty tych różnych poematów zebrał prawdopodobnie w jedną całość kompilator źródła J i on też nadał im obecną formę. Nie można jednak wykluczyć, że włączył do swego tekstu ten fragment z jakiegoś wcześniejszego dokumentu pisanego, którego autor opracował go właśnie w tej postaci. Zarówno więc poszczególne fragmenty i poszczególne wyrocznie, jak też ich całościowe opracowanie mogło nastąpić na długo przed skompilowaniem źródła J.
W źródle kapłańskim, czyli P, zachował się fragment błogosławieństwa kapłańskiego, przeznaczonego z rozkazu Jahwe dla ,,synów Izraela" (Lb 6, 24-27). Błogosławieństwo to ma już nieco inny charakter, lecz prawdopodobnie jest starsze od czasu powstania źródła P. Jest ono zapewne cytatem z jakiegoś utworu, który mógł być już znany i wykorzystywany w czasach przed niewolą babilońską. Wszystkie te błogosławieństwa, wyrocznie i zaklęcia oraz złorzeczenia zostały zaczerpnięte prawdopodobnie przez komp