Skoro jednak definicja eseju - zarówno negatywna, orzekająca, czym esej nie jest, jak i pozytywna, opisująca istotę desygnatu, pozostają przedmiotem dość jałowej i bynajmniej nie burzliwej dyskusji, może należałoby zmienić jej przedmiot, wyprowadzając eseistyczne dylematy z teoretycznoliterackiego ślepego zaułka?
Bo dla tych, którzy esej uprawiają i wierzą ciągle w sens jego istnienia, spory terminologiczne nie są może najważniejsze. Esej to nie tylko gatunek literacki. To również zagadnienie psychologiczne,
antropologiczne
, egzystencjalne. To pewien sposób poruszania się po życiu, przyjmujący założenie, że jego fundamentem jest kultura. Hugo Friedrich w swej monografii Montaigne`a powiada, że wewnętrzna forma Prób przypomina osobliwą podróż po szerokim gościńcu. Nieważny jest tu ani cel podróży, ani komfort. Raz po raz skręcamy bowiem w las, by na powrót stanąć na gościńcu, bogatsi jednak o niespodziewane i ekscytujące doświadczenia.
W pytanie o istotę eseju wpisuje się kolejne, może nawet istotniejsze - dotyczące statusu eseisty, zapewne "nienaukowe" dla kogoś, kto zwykł traktować autora jako niekonieczny a kłopotliwy dodatek do tekstu. Ważne jednak dla tych wszystkich, którzy fenomen eseju pragnęliby nie tylko opisać, ale i wytłumaczyć.
|