łacu króla asyryjskiego Assurbanipala w Niniwie zachowało się aż dwadzieścia pięć tysięcy tabliczek glinianych z tekstami w piśmie klinowym. Obejmują one korespondencję dyplomatyczną, traktaty, modlitwy, zabytki literatury i mity religijne ubiegłych wieków, między innymi epos o Gilgameszu zawierający opowieść o potopie. W roku 1901 odkryto w Suzie kodeks praw króla babilońskiego Hammurabiego (1750-1690 p.n.e.); kodeks ten, jak się okazało, był źródłem niektórych przepisów prawnych Pięcioksięgu.
Gdy Francuz Champollion (1790-1832)
rozszyfrował
hieroglify egipskie, a Niemiec Grotefend (1775-1853) wdarł się w arkana znaków klinowych, rozpoczęto odczytywanie tych dokumentów. Praca ta nie jest bynajmniej zakończona, ale już dziś stanęły przed nami w pełni światła mało znane lub zgoła zapomniane narody starożytnego świata: Sumerowie, Babilończycy, Asyryjczycy, Chaldejczycy, Fenicjanie, Filistyni, Hetyci, Mitanni, Persowie, Aramejczycy i Egipcjanie. Wiemy już sporo o ich kulturze, religii i obyczajach, a historię niejednego z tych ludów znamy po dziś dzień tak szczegółowo, że na jej temat napisano już obszerne książki.
W połowie ubiegłego wieku rozpoczęły się poszukiwania archeologiczne także w Palestynie. Wykopano już większość miast, których nazwy znaliśmy jedynie tylko z Biblii. W ruinach ich znaleziono potwierdzenie szeregu przekazów biblijnych, między innymi niezbite dowody kampanii zaborczej Jozuego, pozostałości budownictwa z czasów Saula, Dawida i Salomona oraz spustoszenia dokonane przez najazdy Aramejczyków, Asyryjczyków i Chaldejczyków. Z drugiej strony inskrypcje i dokumenty egipskie, asyryjskie,
|