Wielki dwór małego państewka, pięciuset dworzan i skrawek ziemi - te proporcje dobrze oddają istotę elitarnej kultury dworskiej czy raczej aspiracji tej kultury, ktora miała wykształcić typ harmonijnie wszechstronnego człowieka renesansu, człowieka pełnego wdzięku. Wdzięk jest tu określeniem o szczególnym znaczeniu, terminem z ówczesnej estetyki normatywnej. Ale o tym za chwilę.
Il Cortegiano kreśli portret idealnego dworzanina w dialogu, a raczej w polylogu, w którym bierze udział aż dwadzieścia pięć osób. Przedstawiciele kleru, rycerstwa, poeci, artyści, dyplomaci, cztery damy - rozmawiają o miłości, literaturze, języku, zabawie i żarcie, o ustroju monarchicznym, pokoju, wojnie. I temat, i sami rozmówcy
formują
kształt idealnego człowieka epoki. Rozmówcy są zróżnicowani i zindywidualizowani; nie tyle tworzą zbiór dwudziestu pięciu ideałów, ile ideał można wyprowadzić i wyabstrahować z klimatu rozmowy.
Ani traktat, ani dialog nie były - jak wiemy - humanistyczną nowością. Dialog jako gatunek wywodziliśmy w poprzednich rozdziałach z renesansowej kultury sporu - religijnego i politycznego. Dialog w Il Cortegiano, i podobnie w Dworzaninie polskim, ma nieco inny charakter. Górnicki nazywa ten dialog "grą rozmowną". Istotnie, ma on raczej coś z turnieju jako zabawy niż z turnieju jako walki. Sam sposób prowadzenia sporu staje się umiejętnością o walorach estetycznych, właściwością, której nie może
|