owych,
cytoplazmatycznych (cytozolowych) i jądrowych.
(tzw. receptory jądrowe). W przypadku receptorów jądrowych, np. receptora hormonu
gruczołu tarczowego - trijodotyroniny, hormon wnika do wnętrza komórki, a następnie
do jądra komórkowego. W wyniku jego interakcji z receptorem jądrowym dochodzi
do aktywacji odpowiednich genów, co się wyraża biosyntezą odpowiednich mRNA,
na których matrycy są syntetyzowane de novo odpowiednie białka enzymatyczne.
Bardziej skomplikowany proces zachodzi w przypadku wiązania hormonu przez receptor
cytozolowy
, np. w przypadku hormonów steroidowych. Hormony steroidowe wnikają
również do wnętrza komórki i tu wiążą się z receptorami cytozolowymi.
Związanie steroidu z odpowiednim receptorem steroidowym prowadzi do zmian w
tym ostatnim, co się określa jako proces aktywacji bądź transformacji receptora
steroidowego. Proces ten polega m.in. na uwolnieniu białek szoku termicznego
(heat shock proteins, hsp), zwłaszcza białka hsp90 o masie cząsteczkowej 90
kd*. Uwolnienie hsp90 odsłania obszar receptora mający zdolność wiązania się
z DNA. Ponadto hsp90 jest odpowiedzialne za "zakotwiczenie" receptora w cytoplazmie
i jego odszczepienie umożliwia kompleksowi hormon - receptor steroidowy migrację
do jądra komórkowego [8, 15]. Równoczesnym zjawiskiem, zapoczątkowanym przez
związanie hormonu z receptorem steroidowym, jest jego dimeryzacja [9]. W jądrze
komórkowym, w wyniku interakcji z białkami chromatyny, dochodzi do aktywacji
odpowiednich genów, co pociąga za sobą biosyntezę mRNA, a następnie biosyntezę
białek enzymatycznych w cytoplazmie komórki docelowej. RU 486, niedawno odkryty
antagonista receptorów progesteronowych i glikortykosteroidowych, działa właśnie
w ten sposób, że uniemożliwia uwolnienie hsp90 i tym samym migrację receptora
do jądra komórkowego [1]. Nie zostało jednak w pełni wyjaśnione, czy przedstawiony
powyżej "dwustopniowy" model działania receptora steroidowego ma charakter uniwersalny,
wykazano bowiem obecność wolnych receptorów steroidowych w obrębie jądra komórkowego
[8]. Wiele hormonów niesteroidowych działa na komórki docelowe poprzez receptory
błonowe. W przypadku receptorów błonowych muszą istnieć dodatkowe mechanizmy
przenoszące "sygnał" z receptora na struktury wewnątrzkomórkowe. Jednym z takich
mechanizmów może być tzw. internalizacja kompleksu hormon-receptor. Kompleks
ten ulega mianowicie "wchłonięciu" do wnętrza komórki, tak jak to przedstawiono
na ryc. 1.2. Nie rozstrzygnięto jednak, czy internalizacja ma znaczenie w działaniu
hormonów, czy też stanowi jedynie proces umożliwiający degradację "zużytych"
cząsteczek hormonu i receptora. Za taką interpretacją internalizacji przemawia
łączenie się pęcherzyków endocytarnych, zawierających kompleks hormon-receptor,
z lizosomami. W sposób nie budzący wątpliwości wykazano natomiast udział tzw.
wtórnych (drugich) przekaźników (second messengers) w funkcji receptorów błonowych.
1.2. CYKLICZNY ADENOZYNO-3', 5'-MONOFOSFORAN
|